تفتان فعال‌تر از تصور؛ زلزله مکران و نگرانی از فوران آتشفشان

فعالیت‌های اخیر آتشفشان تفتان در منطقه زلزله‌خیز مکران، نگرانی‌هایی را درباره احتمال فوران آن و خطرات احتمالی برای ساکنان جنوب شرق ایران برانگیخته است. مهدی زارع، استاد پژوهشکده بین‌المللی زلزله‌شناسی، با اشاره به اینکه آخرین فعالیت آتشفشان تفتان حدود ۵۳ سال پیش رخ داده، از انتشار گاز از دهانه آن در سال‌های ۲۰۲۳-۲۰۲۴ خبر داده است. وی با تحلیل داده‌ها، ناهنجاری‌هایی را مشاهده کرده که بخشی از آن‌ها ممکن است با تغییرات آب‌وهوایی منطقه مرتبط باشد، اما برای روشن شدن ارتباط دقیق‌تر با فعالیت آتشفشانی، نیاز به پایش دقیق‌تر با داده‌های زمین‌شناسی و ژئوفیزیکی است.

زارع معتقد است شواهد به فرآیندهای داخلی به عنوان محتمل‌ترین علت بالاآمدگی قله اشاره دارند، اما مخزن ماگمایی در عمق ۳.۵ تا ۹ کیلومتری عامل مستقیم این پدیده نیست. سیستم هیدروترمال کم‌عمق تفتان، که با سامانه ماگمایی هدایت می‌شود، بیشتر با پدیده‌هایی مانند فومرول‌ها، تغییر شکل مواد معدنی و چشمه‌های آب داغ سطحی مرتبط است.

مطالعه‌ای جدید نشان می‌دهد تفتان فعال‌تر از تصور قبلی است. در این مطالعه، دوره‌ای از بالاآمدگی سریع قله طی ۱۰ ماه (ژوئیه ۲۰۲۳ تا مه ۲۰۲۴) ثبت شده که با افزایش انتشار گاز همراه بوده است. در همین بازه زمانی، وقوع زمین‌لرزه‌ای با بزرگای ۴.۶ ریشتر در ۲۰ نوامبر ۲۰۲۳ در نزدیکی زاهدان، که احتمالاً با سامانه آتشفشانی تفتان مرتبط بوده، بر اهمیت این موضوع افزوده است. منطقه مکران به دلیل فعالیت لرزه‌ای بالا و سابقه زلزله‌های بزرگ، از جمله زلزله ۸.۱ ریشتری سال ۱۹۴۵، همواره مورد توجه بوده است.

فعالیت آتشفشانی تفتان می‌تواند منجر به انتشار گازهایی مانند دی‌اکسید گوگرد، سولفید هیدروژن، کلرید هیدروژن، فلوراید هیدروژن و دی‌اکسید کربن شود. خروج این گازها می‌تواند باعث اسیدی شدن خاک، ناباروری پوشش گیاهی و تهدید سلامت انسان و دام شود. تجمع فلوراید در خاک می‌تواند منجر به بیماری فلوروزیس در دام‌ها شده و مه اسیدی ناشی از گازها نیز مشکلات تنفسی و کاهش دید را در اطراف قله ایجاد کند.

منبع: khabaronline_ir